Mohylew- piękne miasto nad Dnieprem

Inne formy: Mohylew, Магілёў, Mogilev, Mahiloŭ, Могилёв, Mahilyow, Mahiliou

Mohylew- rycina z XIX wieku

Jest takie miasto nad Dnieprem, w którym wciąż bije gorące serce przeszłości- to Mohylew położony w dawnym województwie mścisławskim.

Ten tekst jest poświęcony jego historii, zabytkom i… pamięci tych wszystkich, którzy korzenie swego rodu wywodzą właśnie ze wschodnich rubieży dawnej Rzeczypospolitej. Ja również do nich należę, bowiem część mojej rodziny pochodzi z Mohylewa.

Historia

W XI wieku ziemie, na których znajduje się Mohylew należały do księstwa połockiego, jednak już  w XIII wieku opanowali je Litwini. Z owego okresu pochodził także wspaniały zamek, który niegdyś wznosił się na wzgórzu.

Warto wspomnieć, że pierwsze przekazy o Mohylewie sięgają 1267 roku.

Od 1561 roku w Mohylewie istniał samorząd miejski, na którego czele stał wyznaczany przez króla wójt. W 1577 roku Stefan Batory nadał Mohylewowi status miasta na prawie magdeburskim. Otrzymało ono wówczas także herb: kamienną wieżę na błękitnym tle. Wkrótce wzniesiono także ratusz. Królewskie przywileje, położenie na pograniczu kultur i na szlaku handlowym łączącym z Moskwą sprawiły, że miasto rozkwitało. Stało się rychło jednym z największych miast Rzeczypospolitej i strażnicą wschodnich granic. W XVI wieku było siedmiokrotnie niszczone przez Rosjan i Kozaków. W związku z tym zdecydowano o wzmocnieniu fortyfikacji. Zamiar ten wykonano, od 1633 roku miasto posiadało trzy linie obrony otaczające zamek, dawne podgrodzie i przedmieścia oraz 30 bastionów.

W 1604 roku zbudowano tu pierwszy kościół katolicki. W 1654 roku do Mohylewa wkroczyła armia moskiewska. Mieszkańcy jednak nie zamierzali ulec. W 1661 roku wywołali powstanie, zaatakowali carską załogę i otworzyli bramy wojskom Radziwiłła. Król Jan Kazimierz docenił ten heroiczny czyn. W nagrodę zrównał prawa miejskie Mohylewa z Wilnem, mieszczanom nadał prawo zakupu ziemskich majątków, a burmistrzowi Leonowiczowi oraz wielu mieszkańcom nadał szlachectwo. Miasto otrzymało wówczas także nowy herb przedstawiający bramę miasta, nad którą znajduje się Pogoń, a w bramie rycerza z mieczem. (Ów herb jest dziś oficjalnym godłem Mohylewa).

W 1678 przybyli Jezuici, którzy nieopodal zamku zbudowali klasztor; w 1687 powstał klasztor i kościół Bernardynów, nieco później w latach 1738-1752 wzniesiono barokowy kościół karmelitów. W 1772 roku kościół pokarmelicki świętego Stanisława został podniesiony do godności katedry.

Po I rozbiorze Mohylew wraz z całym województwem mścisławskim trafił pod panowanie Rosji i stał się stolicą guberni mohylewskiej. Mimo to wciąż pozostawał dumną metropolią będącą centrum administracji. Ponadto, od 1783 roku stał się siedzibą arcybiskupstwa, które w XIX wieku objęło całą Rosję. Ta sytuacja utrzymała się aż do 1914 roku- w owych czasach funkcjonowało tutaj 6 kościołów katolickich.

W okresie I i II wojny światowej miasto przechodziło z rąk niemieckich w rosyjskie. Ostatecznie w 1945 roku trafiło do ZSRR, a po jego rozpadzie stało się jednym z najważniejszych miast Białorusi.

O dawnej historii Mohylewa świadczą dzisiaj jedynie stare mury, pozostałości po kościołach i… polski cmentarz, na którego nagrobkach można odczytać jakże nam znane i swojsko brzmiące nazwiska.

Legendy

Z Mohylewem i jego okolicami związane są liczne legendy.

W jednej z nich czytamy, iż w 1780 roku kładziono kamień węgielny pod budowę cerkwi. W uroczystości wzięli udział caryca Katarzyna II i car Józef, którzy akurat gościli w Mohylewie. Nagle zerwał się wspaniały naszyjnik władczyni. Mlecznobiałe perły potoczyły się po ziemi, więc dworzanie rzucili się, by je pozbierać. Caryca uśmiechnęła się tylko i wstrzymała ich gestem dłoni.

- Zostawcie. Niechaj ta świątynia będzie tak piękna, jako moje perły.

Budowę cerkwi świętego Józefa zakończono w 1798 roku. Klasycystyczna świątynia budziła zachwyt. Już w 1802 roku została podniesiona do rangi soboru. Niestety, zamknięto ją w 1929 roku, a w niespełna 9 lat później wyburzono. W chwili obecnej na jej miejscu znajduje się hotel Dnieprowski. Pozostała jednak legenda o perłach carycy i obrazy z przeszłości.

Druga legenda związana jest z samym miastem. Podług niej, pod Mohylewem znajduje się szereg podziemnych przejść- istne drugie miasto. Niekiedy, gdy zapadnie się droga, oczom robotników ukazują się kamienne sklepienia i tunele. Na razie jednak nikt nie podjął poszukiwań na szerszą skalę. Kto wie, jakie tajemnice mogą skrywać podziemia miasta…

Inne legendy związane z gubernią mohylewską przeczytać można w książce Aleksandra Barszczewskiego: Niewyczerpany dzban. Baśnie ziemi mińskiej, smoleńskiej, mohylewskiej, grodzieńskiej i Polesia, Warszawa 1976

Zabytki:

W Mohylewie wciąż można podziwiać zabytki dumnej przeszłości. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:

*Katedra świętego Stanisława z XVIII wieku

*Kościół świętego Kazimierza z 1604 roku (przebudowany w 1810 roku)- zachował się jedynie parter

*Kościół ewangelicko- augsburski

*Cerkiew świętych Borysa i Gleba z XIX wieku

*Cerkiew Podwyższenia Krzyża

*Monaster świętego Mikołaja z XVII wieku

*Ratusz z XVII/XVIII wieku (zrekonstruowany w 2008 roku)

*Pałac Antoszkiewicza z XVII wieku

*Pałac arcybiskupów z XVIII wieku

*Pałac metropolity prawosławnego z XVIII wieku

*Cmentarz katolicki

*Cmentarz polski z XIX wieku

Nie zachowały się natomiast do dziś:

*Kościół świętego Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów

*Kościół i klasztor Dominikanów

*Kościół Św. Antoniego i klasztor Bernardynów z XVIII wieku (zburzony w latach pięćdziesiątych XX wieku)

*Kościół i klasztor Mariawitek

*Monaster Objawienia Pańskiego z XVII wieku (zburzony w latach pięćdziesiątych XX wieku)

*Cerkiew Opieki Matki Boskiej

*Cerkiew świętego Spasa z XVIII wieku

*Cerkiew świętych Piotra i Pawła

*Cerkiew Zaśnięcia NMP

*Monaster Przemienienia Pańskiego

*Sobór świętego Józefa z XVIII wieku (zburzony w 1938 roku)

Literatura:

Barszczewski A. Niewyczerpany dzban. Baśnie ziemi mińskiej, smoleńskiej, mohylewskiej, grodzieńskiej i Polesia, Warszawa 1976

Ćanturija V.A., Istoria architektury Belorussii, Mińsk 1985

Ćernjauskaja T., Architektura Mogileva, Mińsk 1973

Encyklopedia Kresów, 2010

Łowmiański H., Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego, Poznań 1983

Meleśko V.I., Mogilev v XVI- seredine XVII v., Miński 1988

Minski P., W poszukiwaniu straconego, Belarus 11/2005

Rygoravìč A.,A., Perekrestki mogilevskoj istorii, Mińsk 2004

Vâčka C., Garady Belarusì na starych paštoŭkach, Mińsk 1998,

Rycina:

N. Orda, A. Choromański, Mohylew, w: Tygodnik Ilustrowany nr 184 (1031) z 5.07.1879 s.13.