 |
| Asklepios, Wikimedialmages, Pixabay |
Laska medyka a kaduceusz
Spotkałam się wielokrotnie z błędną interpretacją symboliki. Laska medyka bywa bowiem do dziś mylona z kaduceuszem. Czym różnią się te dwa znaki? Oczywiście, przede wszystkim liczbą węży.
Laska medyka (Laska Asklepiosa) jest przedstawiana jako prosty kij, wokół którego wije się wąż. Ten gad symbolizuje tutaj odradzanie się, ciągłą odnowę życia, uzdrawianie i długowieczność. Co ciekawe, choć według mitologii należała do greckiego boga Asklepiosa, to najstarsza wężowa laskę lekarska pochodzi z Mezopotamii, z III tysiąclecia p.n.e. W późniejszych czasach laska Asklepiosa z wagą stała się symbolem farmacji.
Kaduceusz to prosty kij, wokół którego wiją się dwa węże pochylające ku sobie łby. Jest to symbol pokoju i handlu. W starożytnej Grecji był oznaką nietykalności posłańca (keryksa) oraz służył do łagodzenia sporów. Należał do atrybutów boga Hermesa.
Częste mylenie tych pojęć być może wiąże się z łacińskiej nazwy laski medyka, a mianowicie: Aesculapius caducifer.
Asklepios – bóg w ogniu zrodzony
Kim był grecki bóg medycyny? Jest kilka mitów starających się wyjaśnić jego pochodzenie, jednak do najbardziej znanych należy historia o bogu Apollonie i pięknej królewnie Ajgle, zwanej także Koronis (Wrona).
Koronis była córką króla Lapitów z Tesalii Flegyasa. Jej uroda była tak zniewalająca, że urzekła najprzystojniejszego spośród bogów, złotowłosego Apollina. Królewna nie zdawała sobie z tego sprawy, ale tylko do czasu. Pewnego dnia, gdy zażywała kąpieli, bóg ukazał się jej w całej krasie. Zachwycona, uległa mu i została jego kochanką. Choć Apollo zapewniał ją o swej miłości, Koronis bała się, iż straci go, gdy tylko zacznie się starzeć. Już wcześniej kochała pewnego śmiertelnika o imieniu Ischys i nie zamierzała rezygnować z tego uczucia. Przez jakiś czas była więc związana z bogiem i człowiekiem.
Apollo był jednak przewidujący. Zanim zniknął, polecił białej wronie, by pilnowała jego kochanki. Ptak uważnie obserwował poczynania królewny i szybko doniósł bogu o jej niewierności. Ten wpadł we wściekłość. Nie zważając na to, że Koronis spodziewała się jego dziecka, wezwał bliźniaczą siostrę Artemidę i poprosił, by ukarała wiarołomną Koronis. Bogini nie mogła patrzeć na rozpacz brata. Skierowała swój łuk w stronę córki króla i wystrzeliła w jej kierunku kilka strzał. Królewna zmarła.
Na królewskim dworze zapanowała wielka rozpacz. Ciało Ajgle złożono na pogrzebowym stosie i sam Flegyas podłożył ogień. Płomienie strzeliły w górę. Zanim jednak strawiły doczesne szczątki królewny, niebo się rozstąpiło. Apollo, który poniewczasie zaczął żałować swej wściekłości zstąpił na ziemię i wyrwał z łona swej zmarłej kochanki wciąż żywego syna. Tak narodził się Asklepios.
Uczeń centaura
Apollo nie mógł sam wychowywać syna. Z jego woli, koza karmiła chłopca mlekiem, zaś pies strzegł jego bezpieczeństwa i spokoju. Następnie bóg oddał syna pod opiekę Chirona, najmądrzejszego z centaurów; tego samego, który był nauczycielem Achillesa, Akteona, Jazona , Kastora i Polluksa. Asklepios od dzieciństwa wykazywał wielkie zainteresowanie medycyną, więc Chiron przekazał mu całą swoją wiedzę. Według legendy pewnego razu udusił węża.
Wówczas podpełzł do niego inny wąż i podał mu zioło, które sprawiło, że zabity wąż zmartwychwstał i chciał uciec. Asklepios jednak zdążył wyrwać mu zioło z pyska, dzięki czemu zyskał moc wskrzeszania zmarłych. Według innej opowieści tę moc zyskał dzięki bogini Atenie, która podarowała mu krew Gorgony. Wkrótce młody heros stał się znanym w całej Grecji lekarzem i zyskał przydomek Zbawiciela. Przybywali do niego chorzy i cierpiący ze wszystkich stron. Asklepios jednak nie tylko leczył, ale i przywracał zmarłych do życia. Wśród cudownie ożywionych byli między innymi: syn Tezeusza- Hippolytos, bohater spod Teb – Likurg, syn Minosa – Glaukos, Kapaneus i wielu innych. Miarka się przebrała, gdy postanowił wskrzesić Oriona. Hades, bóg Podziemia poskarżył się Zeusowi, że jeśli tak dłużej potrwa, śmierć przestanie istnieć, a jego królestwo opustoszeje. Zakłóciłoby to porządek świata, więc Zeus cisnął w Asklepiosa piorunem, w ten sposób odbierając mu życie. Rozwścieczyło to Apollina, który z zemsty pozabijał cyklopów. Asklepios, jak na herosa przystało nie odszedł w zapomnienie. Ojciec umieścił go na niebie, by odtąd czuwał nad ludźmi pod postacią gwiazdozbioru Wężownika. Zyskał też nieśmiertelność i stał się patronem lekarzy. Jego atrybutem stała się laska medyka – kij, wokół którego wije się wąż.
Kult boga medycyny
Początkowo Grecy uważali Asklepiosa za genialnego lekarza, który żył około 1200 roku p.n.e. Sam Homer uważał go za ojca dwóch medyków z Troi: Machaona (lekarza ogólnego) i Podaliriusa (chirurga). Z czasem uznano go za męża Eopine (Kojącej Ból) oraz ojca jeszcze kilkorga dzieci: Hygieji (bogini zdrowia) i Panacei(boginię leków), Iaso (bogini uzdrowienia), Ajgle i Akeso.
 |
| Manfred A.Zimmer, Pixabay |
Jego kult, jako boga lekarzy rozwinął się dopiero około V wieku p.n.e., choć prawdopodobnie już wcześniej był czczony jako fenicki boski uzdrowiciel Eszmun. Atrybutami Asklepiosa stały się: laska z owiniętym wokół niej wężem, wieniec laurowy, szyszki świerka, pies oraz koza. Pierwotny kult Asklepiosa zrodził się prawdopodobnie z miejscowości Trikka w Tesalii, jednak szybko powstały kolejne ośrodki, w tym w Pergamonie, Atenach, na wyspie Kos i oczywiście w Epidauros. To właśnie w Epidauros na Peloponezie powstało największe sanktuarium, tzw. Asklepiejon. Był to ogromny kompleks świątynny ze świętym źródłem, wielkim ołtarzem, sypialnią (abatonem) dla chorych oczekujących cudownego ozdrowienia i wspaniałym, 7 – metrowym posągiem Asklepiosa, który z daleka mienił się od złota i kości słoniowej. Bóg siedział na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą na łbie węża. U jego stóp leżał wierny pies. Twórcą posągu był Trasymedes z Paros. Oprócz świątyni boga lekarzy znajdowały się tam również sanktuaria Apolla i Artemidy, posągi wotywne i tablice ufundowane przez uleczonych i półkoliste nisze dla zmęczonych pielgrzymów. Znajdowała się tu również słynna na cały starożytny świat szkoła lekarska, łącząca magię z naukowymi osiągnięciami. Adeptem jednej ze szkół poświęconych Asklepiosowi był między innymi znany wszystkim Hipokrates, który podobno pochodził z rodu samego boga.
Pierwsze sposoby leczenia przypominały bardziej magiczne praktyki i moc autosugestii. Każdy pielgrzym, który przybywał do Epidauros musiał dokonać oczyszczenia, a następnie spędzić noc w abatonie. Każdy sen (szczególnie ten z psem lub wężem) należało opowiedzieć kapłanom, a ci interpretowali znaki i zalecali kurację. Należały do nich między innymi: kąpiele w cudownym źródle, zioła, ćwiczenia fizyczne, a nawet jad węży. Z czasem wiedza kapłanów – lekarzy znacznie się poszerzyła, a dzięki wielu różnym przypadkom rozwinęły się także bardziej naukowe metody leczenia.
Jak Asklepios stał się Eskulapem
Rzymianie przejęli kult Asklepiosa, nadając mu nieco inne imię: Eskulap. Według legendy, gdy w 293 roku p.n.e. w Rzymie wybuchła zaraza księgi sybillińskie nakazały sprowadzić z boga Zbawiciela z Epidauros. Wysłana delegacja sprowadziła do miasta na siedmiu wzgórzach świętego węża, który był wcieleniem Asklepiosa. Gad wymknął się na Polu Marsowym, wślizgnął do Tybru i popłynął na wysepkę Tyberyjską, gdzie zniknął. W ten sposób wskazał Rzymianom miejsce, gdzie miała powstać jego świątynia. Została ona ukończona w 290 roku p.n.e. Bóg został przedstawiony jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. Święto ku jego czci obchodzono 1 stycznia. Rzymianie składali mu wówczas ofiary, modlili się o zdrowie rodzin i wyleczenie ze wszystkich chorób.
Wieki później, cesarz Klaudiusz wydał rozporządzenie, które gwarantowało wolność każdemu niewolnikowi, który trafił do tej świątyni i został uzdrowiony.
Literatura:
Gawlikowski M., Sztuka Syrii, Warszawa 1976
Grimal P., Słownik Mitologii Greckiej i Rzymskiej, Wrocław 1990,
Parandowski J., Mitologia, Warszawa 1992
Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1983
Rachet, Słownik cywilizacji greckiej, Katowice 2006
Rusin W., Grecja. Praktyczny Przewodnik, Bielsko-Biała 2007
Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Katowice 2004
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz