5 rzek świata podziemnego

Obraz: DarkWorkX z Pixabay

W mitologii greckiej Kraina Zmarłych znajdowała się głęboko w podziemiach. Władał nią bóg Hades, brat gromowładnego Zeusa i jeden z trzech władców wszechświata, syn Kronosa i Rei. Przez jego królestwo przepływało 5 rzek, które musiały przekroczyć dusze zanim dotarły do serca podziemi i znalazły swoje miejsce w jednej z trzech ich części.

Każda rzeka miała swoje znaczenie oraz związane z nią opowieści.

1.     Styks – rzeka dziewięciu kręgów opasujących ziemię

         Styks (gr. Στύξ Stýx, łac. Styx) uchodziła za główną rzekę w krainie zmarłych. Dusza każdego zmarłego musiała przeprawić się przez nią, żeby dotrzeć w zaświaty. Rzeka miała dziesięć odgałęzień. Główne łączyło się z Oceanem, zaś dziewięć niczym zaklęte kręgi opasywały ziemię.

Pochodzenie Styksu

         Według Hezjoda Styks była nimfą, córką Okeanosa i Tethys; według Hyginusa dzieckiem Nyks (Nocy) i Erebu (Ciemności) oraz żoną tytana Pallasa, któremu urodziła czworo dzieci: Zelosa (Gorliwość), Nike (Zwycięstwo), Kratosa (Władzę) i Bię (Siłę). Uchodziła za towarzyszkę zabaw Kore (Persefony). W trakcie wojny bogów z gigantami, wsparła Zeusa w zamian za co została powierniczką najświętszych przysiąg składanych przez bóstwa. Bogowie składali przysięgę na jej wody, a jeżeli złamali dane słowo, zostawali na 9 lat osunięci od dobrodziejstw Olimpu.

         Woda Styksu miała również magiczną moc. Przykładem jest Achilles, którego Tetyda zanurzyła w jej wodach, by uodpornić go na zranienia. Jak wiadomo jedynym słabym miejscem herosa była stopa.

Przeprawa przez Styks

         Przez Styks musiała przeprawić się dusza każdego zmarłego człowieka. Pomagał w tym posępny przewoźnik Charon – starzec o siwej brodzie w podartym płaszczu i w okrągłym kapeluszu na głowie. Podpływał łodzią i pobierał opłatę od duszy czekającej na brzegu rzeki (dlatego Grecy wkładali obola w usta zmarłego). Na drugim brzegu czekał trzygłowy pies Cerber, a dalej sędziowie, trzej królowie: Minos, Ajakos i Radamantys.

Styks ziemska

         Styksem nazywano również strumień w Arkadii, którego wody uważano za trujące. Według niektórych starożytnych historyków wodą zaczerpniętą z tego otruto Aleksandra Wielkiego.

2.     Lete – Rzeka Zapomnienia

         Lete (gr. Λήθη Lḗthē, łac. Lethe) to Rzeka Zapomnienia. Dusza każdego człowieka musiała napić się wody z tej rzeki, by zapomnieć o życiu na ziemi. W niektórych greckich przekazach związanych z reinkarnacją było to konieczne, żeby nie pamiętać o przeszłych wcieleniach przed powrotem do żywych w nowym ciele.

Pochodzenie Lete

         Lete była córką Eris, bogini niezgody – tej samej, która rzuciła między boginie jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej” i siostrą Hypnosa (Snu) oraz Tanatosa (Śmierci). Według niektórych mitów miała trzy córki Charyty (boginie piękna).

Rzeka zapomnienia o życiu

         Lete to rzeka, do której docierały spragnione dusze. Kiedy napiły się wody z jej nurtu w jednej chwili zapominały o swoim życiu. Nie były już zmarłymi, którzy cierpieli z powodu opuszczenia bliskich i rozstaniu z ziemskim światem. Z ich świadomości znikały twarze, miejsca, sukcesy, klęski i niedokończone sprawy. Odchodziły radości i smutki, ból i rozpacz. Dusze otwierały się na to, co miało je czekać tutaj, po drugiej stronie życia.

         Wielu filozofów, w tym Platon przedstawiało koncepcję, że woda z Lete jest konieczna, gdyż dusze muszą zapomnieć zarówno o minionym życiu jak i o tym, co widziały w zaświatach. Ten brak jakiejkolwiek pamięci miał być potrzebny, by dusze mogły powtórnie przyoblec się w ciało i wrócić na ziemię. Była to wyraźna koncepcja reinkarnacji.

Lete ziemska

         W Lebadei w Beocji, nieopodal wyroczni herosa Trofoniosa płynęły dwa źródła, z których powinni byli napić się ci, którzy przybywali po radę. Jedno z nich było to Lete (Źródło Zapomnienia), zaś drugie Mnemosyne (Źródło Pamięci).

3.     Acheron – Rzeka Lamentu

         Acheron lub Acheront (gr. Ἀχέρων Achérōn, łac. Acheron) to rzeka łącząca się ze Styksem, przez którą płynęła łódź Charona. Niekiedy była przez Greków nazywana Rzeką Smutku.

Pochodzenie Acheronu

         Według mitologii Acheron był synem Gai (Ziemi). Podczas walk między bogami olimpijskimi a gigantami pozwolił zmęczonym i wycieńczonym walkami gigantom napić się wody. Po zwycięstwie Zeusa został za karę skazany na pozostanie pod ziemią. Z nimfą ciemności Orfne spłodził syna Askalafosa.

Acheron rzeka pełna smutku

         Dusza, która płynęła przez Acheron pamiętała jeszcze swoje życie na ziemi. Stąd też określenie Rzeka Lamentu idealnie do niej pasuje. Wspomnienia dni i nocy, radości i smutków, rodzin i przyjaciół sprawiały ból, a tym samym skłaniały duszę do lamentu nad tym, co utraciła już na zawsze.

         Grecy wyobrażali sobie Acheron jako rzekę, której wody były niemal nieruchome i pełne mułu. Brzegi zarastały trzciny, symbolizujące dni minionego już życia. Miał dwa dopływy: Pyriflegeton oraz Kokytos.

Acheron ziemski

         Rzeka o nazwie Acheron znajdowała się w Epirze. Płynęła przez dziką krainę i w pewnym miejscu znikała w głębokiej szczelinie, by pojawić się znowu już nieopodal ujścia. W tym miejscu przeistaczała się jednak w zdradliwe, niebezpieczne rozlewisko.

4.     Kokytos rzeka lamentujących dusz

         Kokytos (gr. Κωκυτός Kōkytós, łac. Cocytus) był jednym z dopływów Acheronu, który płynął równolegle do Styksu. Rzeka miała kilka nazw: Oskarżony, Rzeka Jęków lub Rzeka Lamentu.

Kokytos rzeka cierpienia

         Kokytos to rzeka, która opływała Krainę Zmarłych i tworzyła Jezioro Stygijskie. To od niej rozpoczynała swój bieg Lete (Rzeka Zapomnienia) Jej wody były bardzo zimne, wręcz lodowate w przeciwieństwie do drugiego z dopływów Acheronu: ognistego Pyriflegetonu.

Nazywano ją Rzeką Jęków, gdyż zmarli, którzy przybyli do Hadesu bez opłaty dla Charona musieli błąkać się wzdłuż jej brzegów przez sto lat. Takie dusze wędrowały bez celu, a ich jęki słychać było niemal w całej Krainie Zmarłych.

5.     Pyriflegeton – ognista rzeka podziemi

         Pyriflegeton lub Flegeton (gr. Φλεγέθων Phlegéthōn, łac. Phlegethon, gr. Πυριφλεγέθων Pyriphlegéthōn, łac. Pyriphlegethon) był dopływem Acheronu i określano go mianem  Strumienia Ognistego, Rzeki Ognia lub Rzeki Palącej jak Ogień.

Pochodzenie Pyriflegetonu

         Pyriflegeton był synem tytana Okeanosa.

Pyriflegeton podziemna rzeka ognia

         Pyriflegeton był jednym z dwóch dopływów Acheronu. Przepływał przez Krainę Zmarłych równolegle do Styksu jako rzeka ognia, z której buchały płomienie.

Literatura:

Aaron J, Atsma, The Theoi Project: greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art, 2000- 2011 (on – line)

Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1998

Kerényi K, Mitologia Greków, Warszawa 2002

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1991

Parandowski J., Mitologia, Poznań 1990