Część 4
W WALCE O WYZWOLENIE NIDERLANDÓW
Rozdział X
Książę
Wilhelm w legalnej
opozycji wobec rządu
Każdy wielki ruch kulturowy może
przetrwać tylko wówczas, gdy człowiek zdoła zmienić złudne nadzieje w namacalne
czyny. Taki właśnie ruch religijno - polityczny wyłonił się w drugiej połowie
XVI wieku. Jego przywódcą stał się zaś właśnie Wilhelm Orański.
Od
czasu gdy Karol V abdykował i oddał władzę synowi, jego poddani stracili na
zawsze zaufanie do władz. Przyczyniło się to niewątpliwie do zjednoczenia
Stanów i unarodowienia rządów – głównie w starej części kraju. Wprawdzie nowo
nabyte obszary w środkowej i północno – wschodniej części były nadal luźno
związane z całością Niderlandów, lecz sporządzenie dokumentacji, wpływało
również i tam na centralizację rządów. Wspólne były natomiast obszary typowo
niderlandzkie, dawne ziemie udzielnych panów, teraz połączone w okręg
burgundzki. Przewyższały one nawet obszar samego Rzeszy i były bardziej
niezależne od niemieckich krajów cesarskich.
Niderlandy
i dla Filipa stanowiły początek panowania, ale zupełnie inny niż dla jego ojca.
Filip był tylko Hiszpanem, nie rozumiał Niderlandów i nie potrafił rozmawiać z
niderlandzkimi panami. Wielkie, niezapomniane wrażenie wywarł już w 1549 roku,
gdy zaraz po przybyciu, zażądał złożenia sobie hołdu i zapowiedział, że w
przyszłości podejmie ważne decyzje wobec tego kraju. Jego pobyt na zamku w
Bredzie (należącym zresztą do księcia Wilhelma) również nie był udany. Nowemu
władcy brakowało giętkości i wyrozumiałości swego cesarskiego ojca, a polityce
bardziej zasadniczych metod. Kiedy po czteroletnim pobycie w Niderlandach
wrócił do Hiszpanii, opór Stanów wobec jego żądań podatkowych był już znacznie
ostrzejszy niż dawniej. Silny opór w szerokich kręgach społeczeństwa wywołało
także wprowadzenie nowych nadziałów ziemskich
dla Kościoła Katolickiego tak, by uniezależnić go od zagranicznych
biskupstw. Rozporządzenia te szkodziły bowiem interesom zarówno szlachty jak i
klasztorów.
Stosunki
między księciem Wilhelmem a nowym władcą również stały się bardzo powierzchowne
i nacechowane niechęcią. Filip II już w pierwszych latach rządów starał się
ograniczać władzę szlachty. Tymczasem książę Wilhelm był członkiem Stanów
Generalnych, rycerzem Zakonu Złotego Runa, a od 1559 roku namiestnikiem
Holandii, Zelandii i Utrechtu. Podczas nowej wojny z Francją został też
zaufanym dowódcą władcy. Jako, że Filipowi wciąż brakowało pieniędzy, bez
wahania zastawił ziemie księcia Oranii – Greve i Kuik.
Bardzo znaczące były też zlecenia
dyplomatyczne księcia, które pogłębiały niechęć nowego władcy: w 1557 roku
Wilhelm jeszcze jako przedstawiciel jego ojca udał się na Sejm Rzeszy do
Frankfurtu z oficjalnym zrzeczeniem się władzy przez Karola V i zgodą na
podział Cesarstwa. To on również sygnował w Rzeszy na króla rzymskiego brata
Karola – Ferdynanda. Wówczas to, w sposób okazały proklamował go cesarzem,
podkreślając przy tym uroczyście austriacką świetność rodu. Wraz z kardynałem Granvellą
i hiszpańskim księciem Ferdynandem de Alba prowadził także pertraktacje z
Francją, które doprowadziły do zawarcia pokoju w 1559 roku. Zapewne mniemał
wówczas, że los poprowadzi go tą samą drogą co jego przodków.
Nie spodziewał się, że wkrótce
nadejdą wielkie zmiany. Kiedy członkowie Zakonu Złotego Runa wzięli udział w
Stanach Brabantu, książę poparł panów niderlandzkich przeciw decyzjom nowego
władcy - Filipa. W ten sposób znalazł się niespodziewanie w opozycji wobec
władz. Wraz z innymi członkami oświadczył, że zrzekną się miejsc w Stanach
Generalnych, ponieważ nie popierają powołanego przez władcę rządu. Znaczące
było pożegnanie z Filipem II we Vlissingen. Wprawdzie książę obiecał poprawę,
lecz jednocześnie zaczął bronić swojego urzędu i piastowanej władzy. Było to
zapowiedzią kolejnych niepokojów i konfliktów. Wówczas to władca, świadomy
wpływów księcia w Niderlandach i nie kryjący już swoich uczuć, powiedział pod
jego adresem znaczące słowa:
„To
nie Stany, ale to wy, wy – panie...”
Tyle mówi nam legenda, lecz jej
przesłanie jest trafne. Niezadowolenie narastało coraz bardziej i władca
dostrzegł niebezpieczeństwo, intuicyjnie uznając Orańczyka za wodza
wewnętrznego oporu.
Również
z innych stron dostrzegano w owym czasie nadzwyczajną osobowość ksiecia
Wilhelma. Na przykład pewien humanista opowiadał jak to wszyscy chwalili 25 -
letniego księcia, jako:
„Mężczyznę, który namiętnie pokochał swój naród,
a od swego władcy oczekiwał najwyższych cnót”.
Nie było wątpliwości, że
książę Oranii posiadał otwarty umysł i był zbyt silny, by doprowadzić do jego
upadku. Niejednokrotnie dawał też dowody chłodnej, jasnej i wyrachowanej
rozwagi. Kiedy wkrótce po podpisaniu pokoju w Cateau – Cambresis (1559 rok) z
Francją przebywał w Paryżu jako zakładnik, król Henryk II podczas wspólnej
przejażdżki konnej wytknął mu, iż według planu Filipa II zakładnikiem miał
zostać książę de Alba. Wilhelm stwierdził wówczas, że książę udał się na wojnę przeciwko
heretykom, którzy się wszędzie rozplenili – on bowiem się do tego nie nadaje.
Natomiast na bardziej dociekliwe pytania Henryka II odpowiedział, że w kwestii,
którą planuje, jest bardziej uparty od Filipa II, ale tego to nawet król
Francji nie zdoła pojąć. Co ciekawe, nie został nawet skarcony za taką arogancję.
Z
całą pewnością Wilhelm miał wybitną osobowość, a świadomy własnej wartości, nie
ulegał żadnym dyplomatycznym naciskom. Wszelkie wątpliwości rozwiały się, gdy
Henryk II postanowił wzmocnić jego pozycję. Tymczasem on, tak jak i inni
znakomici szlachcice wciąż prowadził politykę wierną królowi. I tu jednak
nastąpiły zmiany. Wilhelm Orański przeszedł bowiem osobistą przemianę. Jako
szlachetnie urodzony książę i członek Stanów Generalnych zaczął zastanawiać się,
w jaki sposób może uzdrowić kraj. Wiedział, że panowie niderlandzcy i ich
stanowi towarzysze we wszystkim go popierali, zaczął więc przejmować stanowiska
oraz ważne sprawy, zmierzając do usunięcia z kraju wszystkich cudzoziemców, którym
nie ufał. Wśród nich znaleźli się książę de Alba i Granvella. W tym czasie popychała
go do tego głównie ambicja, gdyż pragnął odgrywać najważniejszą rolę w
Niderlandach. Zanim jednak sobie to w pełni uświadomił, rozsądek podpowiedział
mu, iż sprawy korzystne dla Niderlandów nie do końca zgadzają się z interesami
szlachty. Ponad wszystko pragnął też, by stacjonujące tu wojska hiszpańskie
opuściły kraj. Mimo panującego pokoju, pozostawały bowiem wciąż w Niderlandach.
W związku z tym, wraz z hrabią van Egmont słał do Filipa II prośby choćby o
pozwolenie przejęcia dowództwa nad wojskami. Nie byłoby to trudne, ponieważ
książę pozostawał w dobrych stosunkach z ich dowódcą Julianem Romero. Jasny
dowód na swoje poglądy dał również pisząc, że:
„Niderlandy nie są terenem
podbitym przez Hiszpanię;
tutaj żaden władca nie będzie
rządził w sposób absolutny –
nawet jeśli w taki sposób właśnie panuje w Hiszpanii”.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz