Czy dziedzictwo kulturowe wciąż jest dla nas ważne?

Czy dziedzictwo kulturowe wciąż jest dla nas ważne?

Takie pytanie zadałam dawno temu na jednym ze spotkań autorskich. Część obecnych na sali zamilkła, bo jak się okazało samo określenie „dziedzictwo kulturowe” było dla nich obce. Znalazły się jednak osoby, które od razu powiedziały „Tak!” Szkopuł w tym, że większość z nich miało tyle lat co ja lub więcej.

Czy naprawdę zapomnieliśmy już jak ważne dla przetrwania narodu są nauka, tradycja, historia, sztuka, religia (każda, która występowała i występuje na naszych ziemiach) i duchowość?

To właśnie dzięki tym wartościom przetrwaliśmy 123 lata nieobecności na mapach świata. W tamtych czasach każdy aspekt przeszłości był hołubiony i przekazywany z pokolenia na pokolenie. Teraz powoli zapominamy o ich znaczeniu.

Czym jest dziedzictwo kulturowe?

         Prawną definicję dziedzictwa kulturowego przedstawił profesor Jan Pruszyński w monografii „Dziedzictwo kultury Polski:  jego straty i ochrona prawna. ( 2001):

(...) zasób rzeczy nieruchomych i ruchomych wraz ze związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi i obyczajowymi uznawanymi za podstawę ochrony prawnej dla dobra konkretnego społeczeństwa i jego rozwoju oraz dla przekazania ich następnym pokoleniom, z uwagi na zrozumiałe i akceptowane wartości historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne, mające znaczenie dla tożsamości i ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i kulturalnego, dowodzenia prawd i upamiętniania wydarzeń historycznych, kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej.”

         Dziedzictwo kulturowe dzielimy na materialne, niematerialne i naturalne.

Dziedzictwo  materialne to dziedzictwo nieruchome, np. budynki, w których znajdują się elementy sztuki: freski, witraże, malowidła, itp., zabytkowe miejsca oraz dziedzictwo ruchome, np. dokumenty, książki, ubrania, przedmioty codziennego użytku, ceramika i wiele innych przedmiotów godnych zachowania na przyszłość.

Dziedzictwo niematerialne to język (w tym gwary, o których coraz rzadziej mówimy), tradycje, zwyczaje, praktyki, przekonania duchowe i estetyczne, formy ekspresji artystycznej, podania, legendy, opowieści, a nawet pomniki przyrody. Oczywiście, dziedzictwo niematerialne jest znacznie trudniejsze do zachowania, więc wszelkie starania, by je przekazać kolejnym pokoleniom są warte wszelkich starań. Tu pojawia się również słowo folklor, o którym napiszę więcej w jednym z kolejnych postów- słowo ważne dla w znacznej części mojej twórczości.

Dziedzictwo naturalne to flora i fauna, czy elementy geologiczne będące niekiedy unikatami na skalę światową. Chwała tym województwom i powiatom, które potrafią je docenić i uczynić z nich prawdziwy atut, jako krajobrazy kulturowe. Właśnie dla zachowania wyjątkowości danego regionu niektóre zagrożone rośliny i zwierzęta są umieszczane na listach gatunków chronionych.

W jaki sposób chronione jest dziedzictwo kulturowe?

         Dziedzictwo kulturowe cenione jest na całym świecie. Dlatego też wydano szereg aktów prawnych regulujących kwestię jego ochrony.

Międzynarodowe unormowania prawne

         Potrzebę edukacji społecznej w zakresie regionalnego i etnicznego dziedzictwa kulturowego dostrzeżono już bardzo dawno temu. Oto najważniejsze światowe unormowania prawne:

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

(wśród podstawowych praw wymienia prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturowym społeczeństwa, wyboru miejsca zamieszkania i stowarzyszania się)

- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (Dz. U. z1997r., nr 38, poz.169)

(formułuje prawo do korzystania z wszystkich rpaw kulturowych i do udziału w życiu kulturowym)

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U., 1997, nr 38, poz. 167)

( uznaje prawo osoby do własnej etnicznej kultury, języka i wierzeń)

- Europejska Konwencja o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności – dokument Rady Europy z 1950

- Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu na Konferencji Generalnej UNESCO 16 listopada 1972

- Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych- dokument Rady Europy ratyfikowany przez Parlament RP w 2000r.

- Europejska Karta Języków Regionalnych i Mniejszościowych- dokument rady Europy z 1992r.

- Rekomendacja o Ochronie Folkloru i Sztuki Ludowej uchwalona na 25 sesji Konferencji generalnej UNESCO w Paryżu, 15 listopada 1989r.

- Ateńska Karta Praw Mniejszości uchwalona przez Europejski Kongres Praw Mniejszości Narodów w dniach 10-13 grudnia 1992 w Atenach

Polskie Unormowania Prawne

         Dziedzictwo kulturowe oraz wynikające z niego prawa zostały objęte ochroną prawną również w Polsce. Do najważniejszych dokumentów, które regulują sprawy edukacji regionalnej i etnicznej należą:

- Konstytucja RP

- Program Edukacyjny na rzecz ochrony krajobrazu historycznego i właściwego kształtowania przestrzeni przyrodniczej i kulturowej Polski ( lipiec 1999, na podstawie zarządzenia Prezesa rady Ministrów- nr 41 z 27 lipca)

- Karta Regionalizmu Polskiego uchwalona na V Kongresie Regionalnych Towarzystw Kultury we Wrocławiu, wrzesień 1994

Tych, którzy zechcą zapoznać się ze wspomnianą przeze mnie Kartą Regionalizmu Polskiego odsyłam tutaj: http://www.wtk.poznan.pl/www2/pw/27-28/KartaRegionalizmu.html