Konkurs z "Legendami Ziemi Chełmińskiej"

Czas na kolejny konkurs! 

Z okazji Międzynarodowego Dnia Dziedzictwa Językowego, który przypada na 21 lutego, mam dla Was konkurs. Można w nim wygrać moją ostatnią książkę wydaną przez Wydawnictwo Region: „Legendy chełmińskie. Podania z Ziemi Chełmińskiej, Lubawskiej i Michałowskiej”.

Jest to 260 stron, na których znajdziecie legendy i podania z następujących powiatów: brodnickiego, chełmińskiego, działdowskiego, golubsko – dobrzyńskiego, grudziądzkiego, iławskiego, nowomiejskiego, toruńskiego i wąbrzeskiego. Całość ozdobił pięknymi ilustracjami Pan Józef Olszynka, a książkę wydało gdyńskie wydawnictwo Region, z którym współpracuję od 10 lat.

Czytaj więcej »

Femonoe – legendarna poetka, o której zapomniał świat

 Grecka poezja

Kiedy mówimy: starożytna Grecja i poezja, pierwszą osobą, która z pewnością przychodzi do głowy jest Homer  (VIII wiek p.n.e.) i jego dwa heroiczne eposy: „Iliada” i „Odyseja”. To on jest uważany za ojca poezji epickiej. Według legend miał być nawet synem boga rzeki Meles płynącej koło Smyrny i nimfy Kreteis. W tych opowieściach nie ma nic dziwnego, gdyż starożytni Grecy (osobiście wolę określenie Hellenowie) lubili przypisywać boskie pochodzenie wybitnym osobom. Niestety, nie zachowały się żadne źródła na temat życia Homera, więc musimy być zdani wyłącznie na opowieści. Urodził się prawdopodobnie w Smyrnie lub na wyspie Chios w Jonii, choć w sporze o jego pochodzenie wzięło udział siedem miast: Argos, Ateny, Chios, Itaka, Kolofon, Pylos i Smyrna. Najpewniej był bardem, wędrownym pieśniarzem, który recytował bądź śpiewał o bohaterskich czynach herosów. Wiele przekazów podkreśla przy tym, że był ślepcem. Jednak w tym poście nie pochylę się nad życiem legendarnego Homera. Okazuje się bowiem, że tak jak to bywa i dzisiaj, w jego cieniu skrywa się kobieta. Jest to zapomniana niemal przez wszystkich, otoczona nimbem tajemnicy i legend poetka, która tworzyła jeszcze przed wielkim Homerem. Na imię jej było Femonoe.

 

Historia Femonoe

            Jej życie również niknie w mroku dziejów. Podobnie jak w przypadku Homera przydano jej boskości. Uważana była za córkę Apollina i pierwszą kapłankę w Delfach. Jako Pytia przepowiadała więc również przyszłość. Podobno to ona wynalazła heksametr, a więc najsłynniejsze europejskie metrum poezji epickiej, którym zapisane są obie epopeje „Iliada” i „Odyseja”. Wykorzystywała go do układania swoich przepowiedni.

Ponadto w czasach hellenistycznych pod jej imieniem istniał poemat „Peri ojōnomantejōn” ( O wróżbach ptasich). 

 

Czytaj więcej »

Co łączy grecką Demeter i litewską Krumine?

W mojej książce „Baśnie i legendy dawnych Kresów” pojawia się baśń o królowej Krumine. Swoją treścią przypomina znany i bardzo sugestywny grecki mit o Demeter. Przypomnę go w dużym skrócie.

Demeter pojawia się w mitach przede wszystkim jako bogini ziemi uprawnej i zbóż. W niemal wszystkich mitach występuje wraz z córką Korą – Persefoną, która pewnego dnia zostaje porwana przez Hadesa, boga świata podziemnego. Od tej chwili bogini matka rozpoczyna rozpaczliwe poszukiwania jedynego dziecka. Bogini przez dziewięć dni i dziewięć nocy nie je, nie pije, nie myje się i nie stroi, tylko błądzi po świecie, trzymając w rękach płonące pochodnie. Dziesiątego dnia spotyka na swej drodze boginię czarów i magii Hekate, która również słyszała krzyk uprowadzanej Persefony, ale nie poznała porywacza. Boginie wiedzą, że jedynie bóg słońca Helios z pewnością widział wszystko, co się wydarzyło. 

Czytaj więcej »

Bogini i miotła

 

Boginie z miotłami

 

Miotła kojarzy się nam dwojako: jako zwykły przedmiot służący do sprzątania śmieci z podłogi oraz jako nieodzowny atrybut czarownicy, dzięki któremu mogła polecieć na sabat. Tymczasem jest to rzecz bardziej magiczna, niż moglibyśmy przypuszczać. Dowody możemy znaleźć w mitach różnych kultur na całym świecie w postaciach bóstw. To potężne boginie, których atrybutami są  miotły.

         Za przykład niech posłużą trzy z nich: to chińska Sao Ching Niang, aztecka Tlazolteotle oraz nordycka Frigg

 

Sao Ching Niang

Chiny

W niezwykle barwnej mitologii chińskiej pojawia się postać bogini dobrej pogody  Sao Ching Niang lub Sao niang – niang, zwanej też „Panią z miotłą”, która żyje na miotlanej gwieździe – Sao Chou i zamiata chmury. Cieszy się ona do dziś ogromnym szacunkiem rolników, którzy z nadzieją spoglądają w niebo, licząc na jej pomoc. Najprostszym sposobem, by prosić ją o wymiecenie chmur, jest powieszenie na drzwiach i ogrodzeniach obrazów mioteł albo wyciętych pasków papieru z jej imieniem zapisanym niebieską kredką (długopisem, markerem, itp.).

Z duchowego punktu widzenia, Sao Ching Niang przynosi nadzieję, gdy nasza dusza jest jej spragniona. Jeżeli pragniemy rozproszyć chmury, które przesłaniają nam światło życia, możemy wziąć miotłę, zamieść przestrzeń wokół nas (koniecznie od zewnątrz do środka), nucąc przy tym „Deszczu, deszczu odejdź już” i poprosić boginię o pomoc. Po tym rytuale miotłę należy odstawić w specjalne miejsce, gdyż odtąd będzie reprezentowała samą Sao Ching Niang. Można jej używać wyłącznie do rytuału.

 

Tlazolteotl

Ameryka Południowa

W czasach prekolumbijskich Aztekowie czcili niezwykłą boginię o imieniu  Tlazolteotl (Tlazolteotle). Najczęściej sprowadzano ją do roli bogini wiedźm, niepokoju, miłości i oczyszczenia, choć zakres jej władzy sięgał znacznie dalej. Była tak piękna, że musiała okrywać twarz maską, gdyż każdy, kto by na nią spojrzał umarłby z zachwytu. Potrafiła również przyjmować cztery oblicza, zależne od faz księżyca:

- Młoda i beztroska kochanka Quetzalcoatla

- Pani wzbudzająca niepewność i skłaniająca do ryzykownych gier

- Wielka Kapłanka, jako Tlaelquani spożywająca i niszcząca ludzkie grzechy

- Zawistna stara kobieta, prześladująca i niszcząca młodość.

Jej atrybutami, poza wężami i stonogami była jednak… miotła, którą trzymała w ręku.

W „El Tonalámatl de los Pochtecas” zachował się piękny wizerunek Tlazolteotl: przedstawiona jest jako naga bogini lecąca na miotle. Ma lekko rozciągnięty brzuch świadczący o porodach, wyszukane i ozdobione muszlą (jako symbolem księżyca) nakrycie głowy oraz czerwonego węża (symbol menstruacji i płodności) w ręku. Hiszpańscy konkwistadorzy wyobrażali ją sobie znacznie bardziej krwawo. Uważali, że bogini latała na miotle z nożem ofiarnym, odciętą głową węża i bijącym ludzkim sercem rękach.

W duchowym sensie, miotła w rękach Tlazolteotl nawiązuje do święta oczyszczenia (zamiatania), które odbywało się w Ochpaniztli, czyli w jedenastym miesiącu wg Kalendarza Azteków. Wzywano wówczas boginię, by zmiotła występki swych czcicieli i oczyściła ich  z grzechów. Czyniła to za pośrednictwem kapłanów, którzy udzielali rozgrzeszenia wyznawcom, palili czarne kadzidło i wrzucali w ogień miotły z sitowia, które ją symbolizowały. Pełnego rozgrzeszenia można było jednak dostąpić tylko raz w życiu.

 

Frigg

Europa

         Mitologia nordycka to istna kopalnia cudownych opowieści z północno – germańskich krajów. Spotykamy tam wyjątkową postać, nordycką boginię Frigg z rodu Asów. Uchodzi ona za macochę Thora oraz żonę Odyna. Jest boginią małżeństw, domowego ogniska, opiekunką rodzin oraz panią deszczu. Według mitów mogła zasiadać na tronie męża zwanym Hliðskjálf, znała przeznaczenie ludzi i bogów, choć nie miała mocy go zmieniać.

         Frigg wyobrażano sobie jako piękną kobietę, która ze swymi służkami zasiadała w Morskim Dworze (Fensalier) i tkała chmury. Jej atrybutami były min. brzoza oraz… miotła, na której latała, spowita w chmury i przysłuchiwała się ludzkim prośbom.

 

Literatura:

Cunningham  S., Warrington D., Magia domowa, Białystok 2012

Landa D. de, "Świat Apocalypto”, wyd. Polwen, 2006 ​

Landa D. de, 1978. Yucatan Before and After the Conquest

Leach M., Uniwersalny leksykon bóstw. Poznań 1998

Petowa E., Wampiry i wilkołaki, Kraków 2004

Sachnowski M., Syrowatko D., Zawisza M., Szkolny przewodnik po mitologii, Warszawa: Philip Wilson, 2006

Sten M. , Malowane księgi dawnych narodów Meksyku, 1980

Vaillant G.,  Aztekowie z Meksyku, Warszawa, 1965

 

Czytaj więcej »