lipca 31, 2020

15 diabelskich zagadek

15 diabelskich zagadek
zagadki o diabłach

Diabeł (nazywany także biesem, kusym, czartem lub złym) bardzo często pojawia się w legendach, podaniach i bajkach ludowych. Odnajdziecie go także w moich książkach, np. Diabeł i katedra ( Legendy z Kociewia i Borów Tucholskich),  Diabelski gniew (Legendy chełmińskie), Sebald i diabeł (Legendy krzyżackie) i wiele innych.

 

Wizerunek diabła w folklorze

Jak przedstawiano diabła w tradycji ludowej? Zazwyczaj ukazywano go jako sprytnego demona przypominającego człowieka. Można go było poznać po kopycie zamiast stopy, ukrytym ogonie i rogach. Często nosił modne, kolorowe ubrania na modłę niemiecką; przychodził jako przystojny kawaler na zabawy i potańcówki, biorąc w tany najpiękniejsze dziewczęta; pojawiał się przy zrozpaczonych chłopach lub żeglarzach oferując im dostatek i szczęście w zamian za duszę; grał z ludźmi w karty i robił im różne psikusy. W niektórych podaniach ukazywany był jako wir powietrza.

Ludzie zazwyczaj potrafili go oszukać, przechytrzyć i zmusić do ucieczki, gdyż w rzeczywistości nie grzeszył odwagą. W większości podań zostawał nie tylko przechytrzony, ale także wyśmiany i jak niepyszny musiał wracać do piekła. Na tym jednak koniec. Nie jest to wszak post o wizerunku diabła.

Dzisiejsza zabawa polega na próbie odgadnięcia 15 zagadek związanych z legendami, w których pojawia się diabeł. Zapraszam!

 

15 diabelskich zagadek

1.     Jak nazywała się karczma, z której diabeł porwał Twardowskiego?

2.     Gdzie diabli chowają się podczas burzy?

3.     Gdzie diabli zbudowali groblę?

4.     Jak powstał księżyc?

5.     Podaj co najmniej dwa miasta związane z legendą o Panu Twardowskim?

6.     Kiedy diabły urządzają taneczne zabawy?

7.     Dlaczego buty z długimi czubkami nazywane są diabelskimi?

8.     Skąd wzięła się wódka?

9.     Gdzie diabli zalali kopalnię?

10. Skąd w Zgniłkach Kujawskich wzięły się głębokie wgłębienia oraz drzewa o dziwnych kształtach?

11.  Czym zabawiają się diabli w leśnych ostępach?

12.  Skąd wzięły się kamienie w Borku pod Klimontowem?

13.  Gdzie diabli odwrócili skałę do góry nogami?

14.  Co polska ichtiologia zawdzięcza diabłom?

15.  Podaj trzy zwierzęta, w jakie lubi przemieniać się diabeł?

 

 Odpowiedzi

 

Ad.1.

Karczma nazywała się Rzym.

Ad.2.

Podczas burzy diabły chowają się w dziurkach od kluczy. Właśnie dlatego lepiej nie mieć kluczy, gdy wokół biją pioruny.

Ad.3.

Zbudowane przez diabły groble są w wielu zakątkach Polski. Wśród nich możemy wymienić np. groblę na stawie w Tykocinie albo we wsi Nekla koło Środy.

Ad.4.

Dawno temu diabeł pozazdrościł Bogu i postanowił również stworzyć słońce. Żeby to uczynić, skradł nawet słoneczny skrawek. Napracował się, namęczył, nakombinował, ale skrawek słońca był tak mały, że starczyło tylko na… księżyc.

Ad.5.

Miasta związane z legendą o Panu Twardowskim to m.in. Kraków, Bydgoszcz, Sandomierz, Nekla.

Ad.6.

Diabły tańczą wówczas, gdy wieją gwałtowne wiatry. Dlatego niegdyś chroniono się do domów, gdy zaczynała się wichura. Rozbawione diabły mogły porwać człowieka, żeby wciągnąć go do tańca i ukraść duszę.

Ad.7.

Buty z długimi noskami uchodziły niegdyś w Malborku za dowód bogactwa. Im kto był bogatszy, tym jego buty miały dłuższy nosek. Pewnego razu diabeł opętał młodego chłopca. Rodzice postanowili go ratować i siłą sprowadzili go do kościoła. Podczas modlitw diabeł wyskoczył z ciała człowieka i zaczął targować się z duchownymi. Ostatecznie zgodził się zostawić jego duszę, ale w zamian za to pozwolono mu schronić się w największym dowodzie pychy mieszkańców miasta, czyli w butach z długimi noskami. Od tego dnia nikt nie chciał ich nosić. Dla diabła jednak czas nie ma znaczenia. Siedzi w nich po dziś dzień i czeka aż wróci dawna moda.

Ad.8.

Dawno temu, diabeł próbował nakłonić do grzechu pewnego cnotliwego człowieka. Nie dał rady prośbą, ani groźbą. Postanowił więc użyć fortelu i nauczył go pędzić gorzałkę. Człowiekowi spodobał się pomysł, zrobił gorzałkę, upił się i zaczął przeklinać. W ten sposób wpadł w diabelską zasadzkę.

Ad.9.

Rokita jest jednym z najbardziej znanych diabłów. Pewnego razu rozzłoszczony na ludzi zalał kopalnię w Olkuszu.

Ad.10

W Zgniłkach Kujawskich mieszkały niegdyś diabły i złe duchy, które nie pozwalały mieszkańcom spokojnie żyć. Pewien pustelnik postanowił je wypędzić. Diabły nie zmierzały się poddać. Łamały gałęzie, próbowały utopić pustelnika w bagnach, otoczyły jego chatę i próbowały ją zasypać. Dzielny pustelnik przetrwał to wszystko. Diabły i złe duchy wpadły we wściekłość. Z gniewu poszarpały ziemię pazurami, a piana toczona z pysków pobieliła teren i zamieniła się później w wapno. Towarzyszył temu straszliwy wiatr, który poskręcał drzewa.

Ad.11.

W takich miejscach diabły pilnują ukrytych lub zatopionych w bagnach skarbów, płoszą konie, straszą podróżnych lub zwodzą ich na manowce.

Ad.12.

Diabły znosiły kamienie, żeby zburzyć kościół w Koprzywnicy. Niestety, wybrały się zbyt późno i pianie koguta zaskoczyło ich nad wsią Borek. Wystraszone puściły kamienie i uciekły do piekła.

Ad.13.

Było to życzenie Twardowskiego. Tzw. skała do góry nogami znajduje się w dolinie Prądnika w województwie małopolskim. Jest to Pieskowa Skała.

Ad.14.

Polska ichtiologia zawdzięcza diabłom gatunek ryb nazywany siejami. Mnich pochodzący z dalekiej krainy przebywał w klasztorze na wyspie na jeziorze Wigry. Pewnego dnia tak bardzo zapragnął smażonej siei ze swojej ojczyzny, że gotów był za jeden kęs oddać duszę diabłu. Czart tylko czekał na taka okazję. Zjawił się niemal natychmiast i obiecał mnichowi, że dostarczy mu rybę. Musiał się jednak bardzo spieszyć, gdyż było już bardzo późno. Popędził więc, by zdobyć sieję. Nie zdążył jednak przed jutrznią i upuściła rybę do jeziora, a sam czmychnął do piekła. Dzięki temu w jeziorze Wigry mamy sieje.

Ad.15.

Diabeł lubi przemieniać się w różne stworzenia. Są wśród nich także zwierzęta. Uważano, że są to najczęściej: dzik, kot, kruk, mucha, mysz, wąż, wilk.

 

 

Literatura:

Brzozowska T., 500 zagadek dla miłośników folkloru, Warszawa 1973

Ciszewski S., Lud rolniczo – górniczy z okolic Sławkowa w powiecie olkuskim, 1887

Fiszer A., Diabeł we wierzeniach ludu polskiego, Studia staropolskie 1928

Kolberg O., Lud., Dzieła wszystkie, 1857 – 1890

Koprowska –Głowacka, Legendy chełmińskie, Gdynia 2018

Koprowska – Głowacka A., Legendy krzyżackie, Gdynia 2014

Kuchta J., Rodzime wątki lokalne w podaniach o Mistrzu Twardowskim, Lud, 1929

Malinowski L., Powieści ludu polskiego na Śląsku, Materiały antropologiczno – archeologiczne, Kraków 1901

 


lipca 30, 2020

Klete – piastunka i towarzyszka królowej Amazonek

Klete – piastunka i towarzyszka królowej Amazonek
Mitologia grecka, Amazonki
Adina Voicu z Pixabay

Niedawno pisałam o plemieniu Amazonek oraz o zapomnianej przez historię królowej Myrinie, która według mitów walczyła z samymi Atlantami. Czas na kolejną postać. Tym razem to Amazonka o imieniu Klete. Jestem ciekawa, czy kojarzycie tę postać? Jej imię wprawdzie umknęło w mrokach dziejów, jednak do dziś wspomina się królową Pentesileję, a losy tych dwóch kobiet są ze sobą związane.

 

Piastunka i towarzyszka przyszłej królowej

         Klete była jedną z pierwszych Amazonek. Kiedy nimfa Otrere urodziła bogowi wojny Aresowi córki: Hippolitę, Pentesileję, Antiope, Melanippe, i Glauce, Klete została piastunką, a później jedną z najbliższych przyjaciółek drugiej z ich córek.

         Pentesileja pokochała piastunkę i zwierzała się jej ze wszystkich trosk. Tak mijały lata. Podopieczna wyrosła na piękną dziewczynę i waleczną wojowniczkę. Urodziła syna Kaystrosa, którego Klete traktowała niemal jak wnuka.

         Był to jednak czas krwawych zmagań o Troję. Kiedy zginął Hektor, najwaleczniejszy obrońca Ilionu, król Priam zwrócił się o pomoc do Amazonek. Odpowiedziały natychmiast. Na czele jednego z zastępów stanęła odważna, dumna i piękna królowa Pentesileja. Klete od początku miała złe przeczucia. Nie myliła się. Choć Pentesileja wsławiła się wspaniałymi czynami, nić jej życia została przecięta podczas starcia z Achillesem (więcej o losach Pentesilei w osobnym poście).

Wieść o śmierci Pentesilei szybko dotarła do Amazonek, wywołując ogromną rozpacz. Serce Klete omal nie pękło. Kiedy nową królową została Myrina, Klete poprosiła ją o możliwość opuszczenia plemienia.

 

Podróż do ojczyzny

         Po śmierci Pentesilei, Klete czuła się tak, jakby straciła córkę. Postanowiła wrócić do kraju, w którym się urodziła. Królowa zgodziła się i wojowniczka ruszyła w drogę w towarzystwie kilku innych Amazonek. Wydawało się jednak, że Posejdon postanowił im uniemożliwić podróż. Straszliwa burza i sztorm omal nie zatopiły statku, którym płynęły. W końcu morskie fale zniosły je na wybrzeże południowej Italii. Klete uznała to za znak od bogów i postanowiła osiedlić się na tych ziemiach Założyła miasto Kleto (w rejonie Kalabrii). Niedaleko powstało drugie miasto: Kaulonia, zbudowane na cześć jej syna Kaulona.

 

Śmierć Klete

        Amazonki zadomowiły się w Italii. Nowa osada zaczęła przyciągać zaciekawionych mieszkańców okolicy, którzy słyszeli o mądrej królowej i pięknych kobietach. Życzliwość Klete sprawiła, że wielu z nich zdecydowało się tam zamieszkać. Z roku na rok miasto było coraz większe i piękniejsze. Kwitł handel, mieszkańcy opływali w bogactwa. Zaczęło to budzić niechęć sąsiednich osad. 

Nieopodal Kleto znajdowała się achajska kolonia Krotona. Mieszkańcy z zazdrością spoglądali na rozwijające się miasto, którym rządziła Amazonka. Pewnego razu zaatakowali. Zaskoczeni kletończycy stawili bohaterski opór, jednak Achajowie sforsowali mury i wdarli się do osady. W zaciętej walce zginęło wielu ludzi. Jedną z ofiar była Klete, która broniła się dostatniego tchu.

Krotończycy zajęli miasto i zagarnęli jego bogactwa, zaś tych co przeżyli uczynili niewolnikami.

 

Planetoida Clete

         W 2005 roku naukowcy odkryli planetoidę oznaczoną wstępnie 2005TO74. Znajduje się ona w grupie tzw. Trojańczyków Neptuna. Ostatecznie nadano jej stały numer 385695 i nazwano imieniem Amazonki Klete.

 

 

Literatura:

Diodor Sycylijski, Czyny i dzieła herosów i półbogów, Poznań 2010

Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987

JPL Small-Body Database Browser: 385695 Clete (2005 TO74) (ang.). 2013-10-06 last obs. used. [dostęp 2019-07-11]

Lista ponumerowanych planetoid

Mała encyklopedia kultury antycznej, pod red. Z. Piszczka, Warszawa 1990

Parandowski J., Mitologia, Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań 1989

Smith W., Słownik biografii i mitologii greckiej i rzymskie, 1870

Strabon, Geografia, 2007

Tzetzes I., Antehomerica, Homerica i Posthomerica, Lipsiae 1793

 

 


lipca 29, 2020

Medal Jerzego Sulimy - Kamińskiego w uznaniu zasług dla kultury Pomorza i Kujaw

Medal Jerzego Sulimy - Kamińskiego w uznaniu zasług dla kultury Pomorza i Kujaw
Nagroda dla Anny Koprowskiej- Głowackiej
Wprawdzie rok 2020 z pewnością zostanie zapamiętany jako rok, w którym koronawirus pokrzyżował wszystkie plany, znajduję w nim kilka jasnych punktów. Najjaśniejszym jest otrzymana przeze mnie nagroda.

Pomorze i Kujawy


         Od 2009 roku na rynku pojawiło się 16 moich książek. 14 z nich było związanych z województwami kujawsko – pomorskim, pomorskim oraz zachodniopomorskim. Za kilka z nich otrzymałam wyróżnienia i nagrody, w tym na targach książki. Jednak to nagroda z 2020 roku okazała się wyjątkowa.
Nagroda dla Anny Koprowskiej- Głowackiej


Kapituła Związku Literatów Polskich Oddział Bydgosko – Toruński uhonorowała mnie medalem w uznaniu zasług dla kultury Pomorza i Kujaw.




Medal, który jest dla mnie ogromnym wyróżnieniem


         Medal Jerzego Sulimy – Kamińskiego jest przyznawany i wręczany za zasługi dla kultury regiony Pomorza i Kujaw w rocznicę śmierci pisarza od 2006 roku przez Strażników Medalu. Laureatami tego prestiżowego wyróżnienia byli wybitni ludzie tego regionu. W 2020 roku miałam zaszczyt dołączyć do tego grona.
Bluzeczka ze srebrnym drzewkiem oraz spodnie kupione w Bonprix

     

Wprawdzie nie mogłam osobiście uczestniczyć w uroczystości wręczenia nagród w Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy, lecz otrzymałam medal i dyplom od Prezesa Związku Literatów Polskich .

        
Zamieszczam ten post jako wspomnienie tego wspaniałego dnia. To dla mnie ogromne wyróżnienie i motywacja do dalszej pracy.

To ogromne wyróżnienie. Bardzo dziękuję!
 
nagroda


Copyright © Anna Koprowska-Głowacka , Blogger